BASİT BİR DİLBİLGİSİ KURALI

Bu sayfamızda, davranış olarak yapılandan daha çok sözle yapılan yanlışlıklara yer vermek istiyoruz.

Böylece sözcüklerin yanlış kullanımını sergilemek ve doğru öğrenilmesinde katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Çünkü yanlış yazılmış bir yazıyı görenler, yazanların doğru yazdığını düşünerek aynı şekilde yazmayı alışkanlık haline getirebilirler.

Fotoğrafta görülen bir yanlışı ele aldık ve çok sık yapılan bir yazım yanlışı olduğu için düzeltme gereği duyduk.

Bu fotoğrafta; ‘bir ekmek te sen paylaş cümlesindeki ‘de’ ekinin yanlış yazıldığı görülüyor.

Bu tabelayı yazan esnaf mı yoksa, bu yazıyı kendisine veren müşterisi mi yapmıştır bu hatayı, orasını bilmiyoruz.

Ama özellikle bu işi meslek edinmiş yazar, gazeteci, reklamcı, tabelacı, matbaacı ve buna benzer işleri yapanların öğrenmesi dileğiyle Türkçe’nin bir dilbilgisi kuralını veriyoruz.

Türkçe’de ünsüz (sessiz)benzeşmesi diye bir kural vardır: sert ünsüzler denilen “p, ç, t, k, f, s, ş, h” harfleriyle biten kelimelerden sonra, “b, c, d, g” harfleriyle başlayan bir ek gelirse bu harfler serti olan, “p, ç, t, k” harflerine dönüşür. Örnekler: kitap-cı yerine kitap-çı, haraç-cı yerine haraç-çı, kafes-de yerine kafes-te, unut-gan yerine unut-kan…

Ancak bu kural bağlaç olarak kullanılan ve kelimeden ayrı yazılan “de, da” ekinde uygulanmaz. “de, da” eki yer bildiren çekim eki olarak kullanıldığı zaman kelimeye bitişik yazılır, ayrıca özel adlardan sonra da kesme işareti ile ayrılır (Sinop’ta deniz vardır).

Ama bağlaç olarak kullanıldığı zaman zaten bir kelime olarak düşünülür ve kelimeden ayrı yazılır, bu kural da uygulanmaz (Sinop da deniz kıyısındadır).

Demek ki; fotoğraftaki “bir ekmek te sen paylaş” yanlış cümlesinin, “bir ekmek de sen paylaş” şeklinde doğru yazılması gerekmektedir.

NOT: Söylenirken her ne kadar “te” sesi çıkıyormuş gibi görünüyorsa da yazıda, yukarıdaki gibi doğru yazmak zorunludur.